เรียนต่อตอนอายุ 30 ช้าไปไหม?

ด้วยเหตุผลบางประการ ขณะที่อายุ 30 ผมตัดสินใจลาออกจากงานประจำเพื่อไปศึกษาต่อในระดับปริญญาโทที่ University of Leeds ประเทศอังกฤษ ผมยังจำความกังวลที่ผุดขึ้นมาในวินาทีที่ผมกำลังจะยื่นใบลาออกได้เป็นอย่างดี เพราะผมไม่มั่นใจในการตัดสินใจของตัวเองเหมือนที่ใครๆ หลายคนก็เป็นและถามกับตัวเองว่า “เรียนต่อตอนอายุ 30 ช้าไปไหม?“

และนอกจากคำถามยอดฮิตนี้แล้ว นี่คือคำถามที่เหลือ (บางส่วน) ที่ผมพยายามหาคำตอบให้กับตัวเองตลอดเวลาครับ

… จริงไหมที่เคยได้ยินว่าการเรียนมันควรจะสิ้นสุดในวัยเลข 2 และในวัยเลข 3 ควรโฟกัสกับหน้าที่การงานอย่างเดียว?
… แล้วถ้าเป็นจริง เราจะแก่ที่สุด ประหลาดที่สุดในห้องเรียนหรือเปล่า?
… ยิ่งเรียนต่อและจบในขณะที่อายุยังน้อย คนยิ่งชมว่าเก่ง น่ายกย่อง แม้ผมไม่อยากได้คำชม แต่ผมกำลังเสียเปรียบเพราะเรียนต่อตอนอายุเยอะแล้วหรือเปล่า?

ผมพกคำถามที่สร้างความคับอกคับใจได้อย่างมหาศาลเหล่านั้นเดินทางไปด้วยกันถึงอังกฤษโดยที่ไม่มีคำตอบใดๆ ให้กับตัวเองนอกจาก “ไม่รู้โว้ย เป็นไงเป็นกัน” ครับ

การค้นพบระหว่างหาคำตอบ

ทันทีที่เริ่มคลาสวันแรก กะลาที่ครอบผมให้อยู่กับความคิดแบบเดิมๆ ถูกเปิดออกทันที จากที่เคยจินตนาการว่าผมคงเป็นหนึ่งในผู้สูงวัยไม่กี่คนที่นั่งสับสนหัวโด่ในดงวัยรุ่น แต่ในความเป็นจริง คนยุโรปประมาณครึ่งห้องมีอายุตั้งแต่ 30-50 และผมก็เกือบจะเด็กที่สุดในนั้นถ้าไม่นับรวมคนจีนที่โดยเฉลี่ยอยู่ในวัย 20 ต้นๆ ผมเริ่มสังเกตตัวเองและเพื่อนๆ นับตั้งแต่วันแรกผ่านเลคเชอร์ งานกลุ่ม seminar จนกระทั่งวิทยานิพนธ์ (ที่นี่เรียกกันว่า dissertation) แล้วคำตอบสำหรับคำถาม “เรียนต่อตอนอายุ 30 ช้าไปไหม?” ก็ชัดขึ้นเรื่อยๆ จากการที่ผม “รู้จักตัวเอง” และ “รู้จักสิ่งที่กำลังเรียน” ครับ

เรียนสนุกขึ้นเพราะ “รู้จักและจัดการตัวเองได้”

สาเหตุที่การรู้จักและจัดการตัวเองมักถูกพูดถึงในการเรียน ป.โท ที่นี่เป็นเพราะเราจะไม่มีอาจารย์และเพื่อนคอยป้อนข้อมูลพร้อมเคี้ยวให้เหมือนตอน ป.ตรี ทุกอย่างเกิดจากการค้นคว้า ขวนขวายและติดตามด้วยตัวเอง การพึ่งพาตัวเองและจัดการกับความรู้สึกของตัวเองให้ได้จึงเป็นสิ่งที่สำคัญมาก ตัวผมเองที่ผ่านวันเกิดมาแล้ว 30 รอบจึงรู้ดีว่าตัวเองชอบ-ไม่ชอบอะไร เรื่องไหนที่จะทำให้แฮปปี้หรือกังวล ถนัด-ห่วยแตกเรื่องอะไร โปรดัคทีฟสุดๆ ตอนไหนและภายใต้สภาพแวดล้อมแบบใด

ผมรู้ว่าตัวเองมักจะกังวลในสิ่งที่ยังไม่เกิดขึ้น ผมจึงอ่านเนื้อหาที่จะต้องเรียนในสัปดาห์ถัดไปล่วงหน้าเพราะกังวลว่าจะฟังสำเนียงบริทิชของอาจารย์ไม่ออก จับใจความตอนเลคเชอร์ไม่ทัน และร่วมถกเถียงกับเพื่อนในคลาสไม่ได้ และต้องยอมรับเลยว่าการเตรียมตัวช่วยชีวิตผมไว้มาก

ผมรู้ว่าผมจะรู้สึกผิดหวังกับตัวเองได้ง่ายๆ หากไม่สามารถช่วยให้ทีมสำเร็จได้ ครั้งหนึ่งผมและเพื่อนอีก 2 คนที่เป็นคนอังกฤษต้องทำงานกลุ่มด้วยกัน หลังจากแบ่งงานกันเสร็จ ผมก็อาสาวาดภาพประกอบ ชดเชยกับสกิลภาษาอังกฤษของผมที่ไม่อาจสู้เจ้าของภาษาทั้ง 2 ซึ่งอาจทำให้กลุ่มเสียคะแนนได้ การอาสาครั้งนี้ทำให้ผมรู้สึกเป็นส่วนหนึ่งของทีมมากขึ้น การเรียนมันก็เลยสนุกกว่าเดิม และยังได้คะแนนเพิ่มจากการวาดรูปด้วยครับ 😀

ผมรู้ว่าความคิดของผมจะโลดแล่นมากเวลาทำงานนอกสถานที่ ดังนั้นเวลาไปเที่ยว ผมจะพกอุปกรณ์สำหรับบันทึกไอเดียใหม่ๆ ที่เกิดขึ้นระหว่างทริป รวมถึงเอางานวิจัยและหนังสือไปอ่าน และมากกว่า 70% ของไอเดียในวิทยานิพนธ์ของผมล้วนแล้วเกิดขึ้นตอนเที่ยวทั้งสิ้นครับ! มหัศจรรย์มั้ยล่ะ!

รู้ว่าสิ่งที่กำลังเรียนคืออะไรในชีวิตจริง

เอาเรื่องเรียน ป.โท และการสื่อสารด้วยภาษาอังกฤษออกไปก่อนนะครับ

เคยอยู่ในวงสนทนาแต่ไม่รู้ว่าเค้าคุยอะไรกันไหม? ผมเคยครับและคิดว่าปัญหานี้มีหลายที่มา ตั้งแต่ไม่มีความสนใจในประเด็นนั้น หรือไม่เคยมีประสบการณ์ในเรื่องนั้นๆ มาก่อน ทีนี้ย้อนกลับมาเรื่องเรียน ป.โท ไอ้ปัญหาที่ว่าไปนั้นมีโอกาสเกิดขึ้นได้ หากว่าเรากำลังเรียนเรื่องที่เราไม่ได้สนใจ หรือไม่เคยมีประสบการณ์ที่เกี่ยวข้องครับ

บ่ายวันหนึ่งที่หอพัก ขณะที่ผมกำลังทำจ๊อบฟรีแลนซ์ที่รับมา ลีออง เพื่อนคนจีนก็เข้ามานั่งกินบะหมี่ข้างๆ และชำเลืองมาที่งานที่ผมกำลังทำ ทันทีที่ลีอองสะดุดกับคำว่า retention-attrition (ศัพท์ในวงการ HR) บนหน้าจอ เขาวางตะเกียบและขอให้ผมอธิบายอย่างจริงจังว่าไอ้คำนี้มันหมายถึงอะไรในการทำงานจริง ลีอองเรียนโทในสาขา HR Management โดยที่ไม่มีประสบการณ์ทำงานมาก่อนเลย กอปรกับเพื่อนรอบตัวเขาก็เพิ่งจบตรีหมาดๆ แล้วมาเรียนต่อทันทีเหมือนกัน ทำให้ไม่มีใครเก็ทกับมันจริงๆ สักคนเวลาที่ได้ยินศัพท์นี้ในเลคเชอร์หรือ seminar

สำหรับการเรียนปริญญาโท นอกจากเลคเชอร์แล้ว ก็ยังมี seminar ที่เปิดโอกาสให้นักศึกษานำประเด็นหรือกรณีศึกษาที่มีความเกี่ยวข้องกับหัวข้อที่เรียนมาพูดคุย ต่อยอดความคิดและเกิดเป็นไอเดียใหม่ ซึ่งคนที่มีประสบการณ์จะได้เปรียบ ไม่เพียงแต่สามารถนำสิ่งที่เคยเจอมาแชร์ได้แล้ว ยังเข้าใจสิ่งที่เพื่อนๆ แชร์ได้ง่ายขึ้นอีกด้วย seminar ยังถือเป็นหัวใจสำคัญของการฝึกทักษะการคิดเชิงวิพากษ์หรือ critical thinking skill ซึ่งเป็นบ่อเกิดแห่งปัญญาที่สำคัญในยุคที่คนสามารถเข้าถึงข้อมูลข่าวสารได้อย่างมากมายไร้ขีดจำกัดอีกด้วยครับ

ประสบการณ์ 7 ปีในการทำงานช่วยให้ผมเข้าใจความหมายของสิ่งที่กำลังเรียนได้ง่ายขึ้น และปะติดปะต่อเรื่องราวเป็นภาพใหญ่จนมองเห็นความเป็นไปได้ที่จะประยุกต์สิ่งที่เรียนเข้ากับชีวิตจริงได้อย่างมีความหมายมากขึ้นครับ

สรุปแล้ว เรียนต่อตอนอายุ 30 ช้าไปไหม?

ย้อนกลับมาที่คำถาม เรียนต่อตอนอายุ 30 ช้าไปไหม? อ่านมาถึงตรงนี้ ผมว่าหลายๆ คนคงสบายใจขึ้นและได้คำตอบให้กับตัวเองแล้ว หากเราจัดการตัวเองได้ เข้าใจความหมายของสิ่งที่เรียนและรู้ว่าจะนำไปใช้ต่อในชีวิตอย่างไร การเรียนก็จะสนุก เข้มข้น และมีความหมายมากขึ้น คำตอบที่ผมให้กับตัวเองคือ “มันไม่เคยช้าไปเลยที่มาเรียนตอนนี้ และต่อให้อายุมากกว่านี้ก็ยังไม่ช้า” เพราะตราบใดที่โลกยังหมุน เรื่องราวใหม่ๆ ก็เกิดขึ้นทุกวัน และนั่นทำให้มีเรื่องที่ผมไม่รู้มากขึ้นทุกวัน

อย่ากลัวที่จะยอมรับว่าตัวเองไม่รู้ แต่จงกลัวทัศนคติที่จะทำให้เรา “หยุดเรียนรู้”

“ฉันเป็นถึงผู้บริหารแล้วนะ ถ้าฉันบอกพนักงานไปว่าฉันไม่รู้ พนักงานก็จะมองว่าฉันโง่น่ะสิ”
“ต้องไปเรียนด้วยกันกับคนที่อายุน้อยกว่าเนี่ย มันทำให้ฉันดูเสียศักดิ์ศรีมั้ย”
“อาจารย์คนนั้นอายุน้อยกว่าฉันอีก ทำไมฉันต้องฟังเขา เขาจะสอนอะไรฉันได้เหรอ”
“เสียตังค์เรียนไปก็เท่านั้น จบมาก็ได้แค่กระดาษใบเดียว เอาเวลาไปทำมาหากินดีกว่า”

สิ่งที่น่ากลัวมากกว่าการยอมรับว่าตัวเองไม่รู้ คือทัศนคติที่จะทำให้เราหยุดเรียนรู้นี่แหละครับ ผมยังจำนาโอมิ เพื่อนร่วมคณะชาวญี่ปุ่นได้ ตอนแรกผมเดาว่าเธอน่าจะอายุราวๆ 40 จนกระทั่งผมได้นั่งติดกับเธอในวันปฐมนิเทศ จึงทำให้รู้ว่าจริงๆ แล้วเธออายุ 60! นาโอมิเล่าว่าการมาเรียนที่ยุโรปคือความฝันสมัยที่เธอยังสาว จากนั้นเธอเริ่มทำงาน แต่งงานและมีลูกในช่วงวัย 20 ต้นๆ จนเกษียณที่วัย 60 เธอจึงเพิ่งมีโอกาสทำตามฝันแม้จะล่วงเลยมาเกือบ 40 ปี เธอบอกว่าความอาวุโส เกียรติยศ อำนาจ และเงินทอง มักทำให้คนประมาทและหยุดพัฒนาตัวเอง เธอจึงเตือนตัวเองให้หมั่นเรียนรู้ตลอดเวลา

นาโอมิบอกอีกว่า แม้จะไม่ได้นำสิ่งที่เรียนไปใช้กับงานอีกแล้วก็ตาม แต่การได้มาเรียนที่นี่มันทำให้ชีวิตยังมีเป้าหมาย และในขณะที่เดินไปยังเป้าหมาย เธอก็อาจจะได้เจอเป้าหมายใหม่ๆ ระหว่างทาง ตื่นเต้นกับสิ่งใหม่ๆ ที่เธอไม่เคยรู้ และสิ่งนี้แหละที่ทำให้การใช้ชีวิตในทุกๆ วันมีความหมายมากขึ้น ทุกสิ่งที่เกิดขึ้นในช่วง 40 ปีไม่เคยทำให้นาโอมิอยากหยุดเรียนรู้เลย เธออาจไม่รู้ว่าเธอได้สร้างแรงบันดาลใจให้ผมอย่างมาก และเธอทำให้ผมเห็นภาพนิยามของคำว่า lifelong learning ชัดขึ้น ไม่มีใครอายุมากเกินไปที่จะเรียนเลยจริงๆ

ผมสนับสนุนให้ทุกคนไม่หยุดเรียนรู้และหาโอกาสดึงจุดแข็งของตัวเองมาพัฒนา ตัวผมตั้งใจว่าตั้งแต่วันนี้จนจบปีหน้าจะต้องเรียนอะไรใหม่ๆ อย่างน้อย 6 อย่าง และอย่างแรกที่ผมได้เริ่มแล้วคือถ่ายทอดความคิดตัวเองผ่าน blog ที่ชื่อ Brightside Looker! อันนี้นี่เองครับ และ content แนวนี้คือสิ่งที่ผมจะเขียนมาให้อ่านในหมวด Live & Learn นะครับ

การเรียนรู้มันทำให้ผมมีเป้าหมาย และการมุ่งไปยังเป้าหมายมันทำให้ทุกๆ วันธรรมดาที่ผมลืมตาตื่นขึ้นมามีความหมายอย่างพิเศษครับ 🙂